Một số hiện tượng khuếch tán trong Dược học

1. Contents

   • 1 Đại cương về khuếch tán
     • 1.1 Khuếch tán là gì?
     • 1.2 Các loại khuếch tán thường gặp:
   • 2 Sự hấp thu và thải trừ thuốc
   • 3 Sự giải phóng thuốc đơn giản
   • 4 Thẩm thấu
   • 5 Siêu lọc và thẩm tích

   Đại cương về khuếch tán

Khuếch tán là gì?

• là một quá trình chậm. Trong khi tốc độ khuếch tán khoảng 10cm/phút, trong môi trường lỏng tốc độ khuếch tán khoảng 0.05cm/phút và trong môi trường rắn tốc độ chỉ khoảng là 10^-4 cm/phút.
• Mặc dù quá trình khuếch tán xảy ra chậm nhưng nó có ý nghĩa trong dược học bởi vì khoảng cách khuếch tán là rất ngắn. Ví dụ màng tế bào chỉ dày khoảng 5nm nên chỉ mất khoang 1/10 giây để dược chất thấm vào trong chất tế bào. Màng sinh học dày nhất là da, với độ dày trung bình là 3µm, với các vị trí khác nhau thì độ dày của da khác nhau, như vậy thì tốc độ khuếch tán cũng chỉ mất khoảng 10 phút để dược chất thấm qua da. Da trẻ em rất ít lớp sừng, độ dày da nhỏ nên tốc độ khuếch tan rất nhanh. Chú ý điều này trong quá trình sử dụng thuốc cho trẻ em.

Các loại khuếch tán thường gặp:

• Khuếch tán đơn thuần, và quá trình vĩ mô là hai kiểu khuếch tán thường gặp. Khuếch tán đơn thuần do chuyển động nhiệt của các phân tử nhỏ, ở khoảng cách nhỏ hay còn gọi là quá trình vi mô. Để khuếch tán xảy ra ở khoảng cách xa hơn, cần có một quá trình khác gây ra sự di chuyển của các phân tử như đối lưu, quá trình phân tán, quá trình khuấy trộn,.. các quá trình này gọi là quá trình vĩ mô. Trong thực tế quá trình vi mô và vĩ mô luôn luôn đi kèm bổ sung cho nhau. Ví dụ sự hấp thu thuốc vào đường tiêu hóa, nhu động ruột gây ra chuyển động, quá trình vận chuyển vĩ mô vận chuyển các phân tử đến niêm mạc hấp thu. Tại đây, các phân tử hấp thu qua niêm mạc ruột non nhờ quá trình khuếch tán thụ động

2. Sự hấp thu và thải trừ thuốc

• Sự khuếch tán qua màng sinh học là một bước quan trọng để thuốc hấp thu và thải trừ khỏi cơ thể. Nó còn là cơ chế quan trọng cùng với đối lưu nhằm giúp thuốc phân bố có hiệu quả trong cơ thể.
• Phân tử có khả năng khuếch tán qua màng lipid kép, cũng có khả năng khuếch tán qua các khe của tế bào,
• Thêm đó, thuốc và các chất dinh dưỡng có thể đi qua màng nhờ các yếu tố vận chuyển của tế bào: kênh protein xuyên màng, hay receptor bề mặt.

3. Sự giải phóng thuốc đơn giản

• Sự giải phóng dược chất là một quá trình quan trọng ảnh hưởng nhiều đến chất lượng của thuốc. Hầu hết các thuốc và các chất dinh dưỡng khi vào cơ thể sẽ trải qua các giai đoạn: giải phóng, rã, hòa tan và hấp thu. Nếu không có giải phóng thì các giai đoạn sau sẽ không được hấp thu, thuốc không thể hiện được tác dụng khi vào cơ thể
• Các dạng thuốc mà giai đoạn giải phóng đóng vai trò quan trọng : viên nén, viên nang, hỗn dịch, nhũ tương, thuốc dùng ngoài hoặc thuốc dán trên da

4. Thẩm thấu

• Sự thẩm thấu là hiện tượng các phân tử dung môi đi qua màng bán thấm nhằm pha loãng dung dịch có chứa dung môi và chất tan.
• Động lực của thẩm thấu là sự chênh lệch hóa thế của các phân tử dung môi ở hai bên màng bán thấm, thẩm thấu là trường hợp đặc biệt của màng khi chỉ có các phân tử dung môi khuếch tán qua màng.
• Trong các hệ thuốc giải phóng thẩm thấu, áp suất thẩm thấu là lực định hướng cho sự kiểm soát giải phóng thuốc. Hệ thẩm thấu đơn giản gồm một nhân thẩm thấu và nhân này được bao bọc bởi một màng bán thấm. Nhân thẩm thấu có hoặc không có tá dược tạo áp suất thẩm thấu. Trên màng bán thấm có khoan một cửa hoặc có tạo các kênh hút nước vào trong với tốc độ phụ thuộc vào tính thấm của màng, và khi đó có môi trường dược chất được giải phóng

5. Siêu lọc và thẩm tích

• Siêu lọc được dùng để tách các tiểu phân keo hoặc các phân tử lớn nhờ sự khuếch tán qua màng siêu lọc. Màng siêu lọc là màng mà trên đó các vi mao quản chỉ cho dung môi và các phân tử nhỏ đi qua, các phân tử lớn bị ngăn lại. Áp suất là tác nhân để đẩy dung môi đi qua màng. Quá trình siêu lọc có nguyên lí gần giống như quá trình thẩm thấu ngược.
• Thẩm tích là quá trình dựa trên quá trình di chuyển không cân bằng giữa dung môi và chất tan qua các vi mao quản trên màng. Thẩm tích được dùng để điều trị rối loạn chức năng thận bằng cách loại bỏ các chất thải chuyển hóa trong khi giữ lại các phân tử lớn trong thành phần của máu.

copy ghi nguồn:https://health-guru.org/

link bài viết: Một số hiện tượng khuếch tán trong dược học